Σε φυτώρια συγγραφέων έχουν μετατραπεί οι εκδοτικοί οίκοι και τα
βιβλιοπωλεία της Αθήνας, αν κρίνουμε από την πληθώρα των εργαστηρίων
δημιουργικής γραφής που λειτουργούν εφέτος στην πόλη. Κάτω από αυτόν τον
γενικό τίτλο συνωστίζονται διάφορες ειδικότητες που σχετίζονται
γενικότερα με τον χώρο του βιβλίου, από τη συγγραφή και τη μετάφραση από
διάφορες γλώσσες ως την επιμέλεια κειμένων, την εικονογράφηση, τη
βιβλιοδεσία αλλά και την κριτική και τη θεωρία της λογοτεχνίας.
Καταξιωμένοι συγγραφείς και μεταφραστές, επιμελητές,
βιβλιοκριτικοί, δημοσιογράφοι και επαγγελματίες του χώρου μεταδίδουν τις
γνώσεις τους σε κάθε ενδιαφερόμενο, αναβιώνοντας την παλιά σχέση
μαθητείας του τεχνίτη με τον μαθητευόμενο.
Έχοντας ήδη πίσω τους μια μικρή ιστορία, τα εργαστήρια δημιουργικής
γραφής στην Ελλάδα δεν παρέχουν καθοδήγηση μόνο στα μεγάλα λογοτεχνικά
γένη (αφήγηση, δράμα, ποίηση) αλλά και επιμέρους εξειδίκευση στο παιδικό
βιβλίο, στο εφηβικό μυθιστόρημα, στο Noir, στο μεταμοντέρνο
μυθιστόρημα, στο σενάριο, στο παραμύθι, στη στιχουργική. Έχουμε
εργαστήρια για παιδιά, για γονείς, για εκπαιδευτικούς. Εργαστήρια για
νέους και για λιγότερο νέους. Εργαστήρια με τη φυσική παρουσία του
διδάσκοντα και διδασκαλίες εξ αποστάσεως. Το χειμώνα γίνονται στην πόλη,
το καλοκαίρι στα νησιά, την άνοιξη σε κτήματα στην Πελοπόννησο.
Υπάρχουν σεμινάρια θα λέγαμε «ενδογλωσσικά» (κατά το «ενδογλωσσική
μετάφραση») αλλά και «διαγλωσσικά» (masterclasses με διακεκριμένους
ξένους δημιουργούς). Κοντολογίς, υπάρχουν σεμινάρια για όλα τα γούστα.
Ξεκινώντας από τα Προγράμματα Επιμόρφωσης Ενηλίκων του Κολλεγίου
Αθηνών, θεσμικά αναβαθμισμένα μέσα από τα εργαστήρια του ΕΚΕΒΙ και του
ΕΚΕΜΕΛ και ακαδημαϊκά καταξιωμένα μέσα από μεταπτυχιακά προγράμματα
πανεπιστημιακών σχολών, τα εργαστήρια δημιουργικής γραφής έχουν
συμπληρώσει κοντά μια δεκαετία ζωής και είναι καιρός να κάνουμε τον
πρώτο απολογισμό τους.
Είναι μια νέα ελληνική μόδα; Είναι μια παγκόσμια νομοτέλεια; Είναι
ένας πρόσφορος τρόπος εκδοτικής δικτύωσης; Καλλιεργούν το ταλέντο ή
σκοτώνουν τον αυθορμητισμό; Ενθαρρύνουν τους άξιους ή δημιουργούν
ψευδαισθήσεις; Προσφέρουν επαγγελματικά εφόδια ή είναι τρόπος
δημιουργικής ψυχοθεραπείας; Αυτή η οργανωμένη μαθητεία βοηθά περισσότερο
από την παραδοσιακή «μαθητεία» σε κύκλους λογοτεχνών και φιλολογικά
στέκια; Ποιοι διδάσκουν και πώς; Υπάρχει «πρόγραμμα σπουδών» ή γίνονται
ελεύθερες διαλέξεις;
Όλα αυτά θα συζητηθούν στο 1ο Διεθνές Συνέδριο με θέμα «Δημιουργική
Γραφή» που διοργανώνουν το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Δημιουργική
Γραφή» του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας σε συνεργασία με το
Ελληνοαμερικανικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα «Κολλέγιο Αθηνών-Κολλέγιο
Ψυχικού». Το συνέδριο, που είναι αφιερωμένο στη μνήμη του ποιητή και
νεοελληνιστή Μίμη Σουλιώτη, ο οποίος υπήρξε εμπνευστής και πρώτος
διευθυντής του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Δημιουργική Γραφή»,
θα πραγματοποιηθεί από τις 4 έως τις 6 Οκτωβρίου, στην Αθήνα, στους
χώρους του Κολλεγίου.
Οι κοινωνιολόγοι ισχυρίζονται ότι βαδίζουμε προς την κατεύθυνση
μιας «μετεγγράμματης κοινωνίας» (postliterate society) -αν δεν έχουμε
ήδη γίνει μια τέτοια- όπου η γραφή και η ανάγνωση είναι πλέον
δευτερεύουσες μπροστά στην κουλτούρα της εικόνας (της τηλεόρασης, του
υπολογιστή, των φορητών συσκευών κτλ.). Αν πάντως αυτή είναι η πορεία
της εποχής, μια στενή παρατήρηση της καθημερινότητας και της κοινωνίας
μας αποκαλύπτει την ανάπτυξη μιας αντίρροπης δυναμικής: πλέον γράφουμε
και διαβάζουμε όλο και περισσότερο. Δεν έχει σημασία τι διαβάζουμε αλλά
πόσο διαβάζουμε - και πόσο γράφουμε. Τα στοιχεία δείχνουν ότι γράφουμε
και διαβάζουμε διαρκώς sms, posts, tweets, e-mails, σερφάρουμε και
διαβάζουμε στο διαδίκτυο, οι οθόνες μας γεμίζουν διαρκώς από κείμενα.
Πλέον είμαστε όλοι συγγραφείς.
Από το σημείο αυτό, μας χωρίζει ένα βήμα από το να γίνουμε και
λογοτέχνες. Πόσο έχουν βοηθήσει τα εργαστήρια δημιουργικής γραφής να
συντελεστεί αυτό το άλμα; Έχουμε ήδη τους πρώτους λογοτέχνες-αποφοίτους
από τα εργαστήρια δημιουργικής γραφής και μπορούμε να επιχειρήσουμε
ορισμένες παρατηρήσεις για το εάν και κατά πόσο τα εργαστήρια
δημιουργικής γραφής έχουν αναβαθμίσει ή αποδυναμώσει την ποιότητα της
λογοτεχνίας που γράφεται σήμερα.
Αυτά προς συζήτηση. Στο μεταξύ όσοι δεν ενδιαφέρονται για τη θεωρία
αλλά για την πράξη μπορούν να εγγραφούν σε ένα από τα προγράμματα των
εργαστηρίων δημιουργικής γραφής που θα λειτουργήσουν εφέτος:
Βιβλιοπωλείο Ιανός: Διήγημα, μυθιστόρημα, ποίηση, επιμέλεια κειμένων, εικονογράφηση, για δεύτερη χρονιά. Μαθήματα διά ζώσης ή εξ αποστάσεως.
Εκδόσεις Μεταίχμιο: Δημιουργική γραφή, επιμέλεια κειμένων, πολιτιστικό ρεπορτάζ, θεατρική αγωγή, δραματοποίηση παιδικού βιβλίου.
Εκδόσεις Πατάκη: Δημιουργική γραφή, επιμέλεια κειμένων, μετάφραση. Από κοντά ή από μακριά.
Εκδόσεις Τόπος: Σεμινάριο στην τέχνη της γραφής και της ανάγνωσης, αποκλειστικά.
